İblis önceden melek miydi? Cin ve melek nedir?

Soru: İblis önceden melek miydi? Bakara 34.ayette meleklere hitap ediliyorken neden İblis de sorumlu tutuluyor? 

Cevap: İblis emre itaatsizlik ederek kafir olmuş, tövbeye yanaşmayınca Allah’ın rahmetinden ümidini keserek ‘’Ümitsiz, müflis’’ anlamına gelen İblis adını almıştı. İnsanları saptıracağına yemin edince (38:82, 7: 16) ise şeytanlık vasfını kazanmıştı. Peki, melekler isyan edebilir mi, kâfir olur mu? İlgili ayetlere bakalım.

Melekleri Allah’ın kızları (17:40, 43:19, 53:27, 37: 149-151) ilan eden müşriklere cevap olarak şu ayet inmişti:  ‘’Rahman çocuk edindi dediler. O münezzehtir. Aksine (melekler) ikram edilmiş kullardır. Onu sözle geçmezler ve onun emriyle amel ederler.’’  [21/Enbiyâ Suresi 26-27]

Enbiya 27.ayete göre melekler Allah’ı sözle geçmiyor ve kendilerine emredilen şeyi yapıyorlar. İblis ise ‘’Bir beşere secde etmem…’’[15/Hicr 33] diyerek Allah’ı sözle geçmişti. Demek ki İblis melek değildi. Melek olmadığına şu ayette dikkat çekilir;

Meleklere ‘’Adem’e secde edin’’ demiştik. İblis hariç derhal secde ettiler. O cinlerden idi böylece rabbinin emrinden fıska düştü/yoldan çıktı. Halen onu ve zurriyetini benden başka veliler mi ediniyorsunuz. Onlar sizin düşmanınız. Zalimler için ne fena bir değişim. [18/Kehf Suresi 50]

Kehf 50.ayette İblis’in cin olduğu belirtilmiştir. Ayetteki ''Kane minel cinni'' cümlesini ‘’cinlerden idi’’ yerine ‘’cinlerden oldu’’ şeklinde çevirenler; meleklerin isyan edebileceğini, kafir olan meleklerin cine dönüştüğünü, böylece bütün cinlerin kâfir olduğunu iddia etmiş olurlar. Yani ‘’kötü cinlere şeytan, iyi cinlere melek deniyor’’ gibi yanlış algı oluşur. Halbuki kötü cinlere ve kötü insanlara şeytan denir. (Bak: 114:6, 6:112, 41:29) Cinlerin gayet takvalı olanı da vardır ama melek değildir. ‘’Muhakkak bizden Salih olanlar da var, bunun aşağısında olanlar da. Farklı görüşleri olan yollara ayrıldık.’’ [72/Cin Suresi 11]

Cinler ve insanlar imtihan dünyasında Allah’a kulluk etmekle mükellef tutulmuştur. ‘’Cinleri ve insanları bana kulluk etmeleri dışında yaratmadım.’’ [51/Zariyat 56] ayetinde cinlerin iman -küfür gibi kavramlara muhatap oldukları bildirilir. Öyleyse tıpkı insanlar gibi cinler de tercih yaparak Müslüman olabilmektedir. Örneğin Peygamberimiz Kuran okurken onu dinleyip Müslüman olan cinler vardır;

(Ey Muhammed)Deki: Bana vahyolundu ki cinlerden bir grup (tilavetimi) dinleyip şöyle dediler: ‘’Şüphesiz biz acayip bir Kuran işittik. Rüşde ulaştırıyor, artık ona iman ettik, Rabbimize hiçbir ortak saymayacağız. Onun şanı pek yücedir. Rabbimiz bir yâr edinmedi ve çocuğu yoktur. Meğerse bizim ahmak (iblis), Allah hakkında aşırı şeyler söylüyormuş. Oysa biz, insanlar ve cinler Allah hakkında asla yalan söylemez sanmıştık. [72/Cin Suresi 1-5]

Şu halde, cinler Kuran’ı işitince Müslüman olabilmektedir. Meleklerin ise Kuranla hidayet bulması söz konusu değildir. Çünkü zaten Allah’ın emrindedirler.

Onların üstü (yöneticisi) olan rablerinden korkarlar ve kendilerine emredilen şeyi yaparlar.  [16/Nahl 50]

Göklerde ve yerde kim varsa onundur. Onun yanındaki kişiler ona ibadet etmekten kibirlenmezler ve hayıflanmazlar. Gece ve gündüz, durmaksızın tespih ederler. [21/Enbiyâ Suresi 19-20]

Öyleyse, Meleklere hitap edilirken İblisin de sorumlu olması çoğunluğa hitap edilmesi sebebiyledir. Çoğunluk melekler, cinler ise azınlık olunca genel hitap dolayısıyla ‘’meleklere’’ ifadesi kullanılmış olabilir. Örneğin bir altın gününde evdeki çoğunluk kadındır. İçlerinden bazı kadınlar, erkek çocuğunu da getirirse azınlık erkek olur. Ev sahibesi: ‘’Sevgili hanımlar..’’  dediği zaman ekseriyetin cinsiyeti üzerinden hitap etmiştir. Bu örnekteki gibi çoğunluk melekler olursa azınlık cinlerin de emre muhatap olduğu anlaşılabilir. İblis’in de emre muhatap olduğu ‘’Sana emrettiğim zaman..’’ (7/Araf 12) ayetinde belirtilir.

Diğer delil ise ‘’… Halen onu ve zurriyetini benden başka veliler mi ediniyorsunuz...’’  [18/Kehf 50] ayetinde İblisin nesli olduğuna dikkat çekilmesidir. Demek ki cinlerin dişi-erkek cinsiyeti vardır ve çocuk sahibi olarak zurriyetleri devam eder. Melekler ise çocuk sahibi olarak çoğalmazlar ve cinsiyetleri yoktur. Hatta meleklere dişi diyenler eleştirilmiştir. ‘’ Yoksa melekleri dişi cinsiyetli yarattık da onlar şahit mi oldular?’’ [37/Saffat 150]

Diğer delil ise, meleklerin hesap gününde ‘’bize değil cinlere taptılar’’ diyerek iki türden bahsedecek olmasıdır.

O gün onları topluca haşreder sonra meleklere şöyle der: ‘’Bunlar mı size tapmış olanlar?’’ (Melekler) dediler: ‘’Sen münezzehsin, onlar değil sensin velimiz. Aksine onlar cinlere tapardı. Ekseriyeti onlara iman edenlerdir. [34/Sebe Suresi 40-41]

Hadisler de Melek-Cin-İnsan olarak üç canlı türü saymıştır. Peygamberimizin şöyle dediği rivayet edilir: ‘’Melekler nurdan yaratıldı, cinler dumansız ateşten yaratıldı, adem ise size vasfedilen şeyden (çamurdan) yaratıldı.'' [Müslim: 53/Zühd, Bab: 10, No: 60]

Sonuç olarak İblis’in önceden melek olduğu ama isyan edince cin olduğu görüşü yanlıştır. Melek ve cin farklı türden canlılardır. Özellikle; cinlerin dinle sorumlu tutulmuş olmaları, Kuran işitince müslüman olabilmeleri, cinsel ilişkiyle nesillerinin çoğalması iblisin en başından beri cin olduğunu anlamaya yeterlidir.
Meleklerin anlatıldığı bazı ayetler:
Amellerimizi yazan melekler: İnfitar 10-12, Zuhruf 80, Kaf 18.
Ölüm melekleri: Secde 11, Nahl 32, Muhammed 27, Enfal 50.
Savaşta yardım eden melekler: Enfal 9, 12.
Ademe secde eden melekler: Bakara 30,
İbadetle meşkul melekler: Enbiya 19-20.
Melek resuller:Hac 75, Meryem 17, Zariyat 24, Hud 77.

İblis - Bumudin/19.06.2019