Tespih etmek: Allah'ı yüceltmek, Subhanallah demek, namaz kılmak’’ gibi anlamlara gelir. Kuran’da tespih kelimesi genelde ‘’Hamd’’ kelimesiyle birlikte kullanılır. Hamd: övgü, şükür demektir.
Zikir: ''Anmak, bahsetmek, hatırlamak'' gibi anlamlara gelir.
Evrende Allah’ı hamd ile tespih etmeyen (övgüyle yüceltmeyen) bir şey yoktur. Evrendeki her şey Allah bilinciyle yaşar. Kafir insanlar ve cinler her ne kadar Allah'a teslim olamasalar da vücutlarındaki hücreler Allah'ın koyduğu fizik yasalarına göre hareket ederler. Böylece vücutlarıyla farkında olmadan Allah'ı tespih ederler. Nitekim cansız sandığımız şeyler de canlıdır ve kıyamet günü elleri ve ayakları aleyhinde şahitlik edecektir.
O gün onların ağızlarını mühürleriz ve bizimle elleri konuşur. Ayakları da kazanmış oldukları şeylere şahitlik eder. [Yasin suresi 65]
Hayvanlar, bitkiler, dağlar.. bunların da kendine özgü tespihatı vardır. Biz sınırlı idrakimizle onların ibadetini anlayamayız.
Yedi gökler, yeryüzü ve içindeki kişiler onu tespih ederler. Onu hamd ile tespih etmeyen birşey yoktur ve lakin onların tespihlerini fıkhedemezsiniz. Şüphesiz O yumuşak davranandır, bağışlayandır. [İsra Suresi 44]
Göklerde ne varsa, yerde ne varsa Allah için tespih ederler. Hükümdardır, noksanlıklardan münezehhetir, saygındır, hikmet sahibidir. [Cuma Suresi 1]
Göklerde ne varsa ve yerde ne varsa Allah için tespih eder. Mülk onundur, hamd/övgü onadır ve O her şeye kadir olandır. [Tegabun Suresi 1]
Allah'ın melek kulları sürekli Allah’ı yüceltirler. Kuran’da ''..Biz seni ham ile tespih ediyoruz ve kutsuyoruz..'' [Bakara 30] cümlesiyle meleklerin sözleri bildirilmiştir. Allah'ın insan kulları da Allah'ı hamd ile yüceltmelidir.
Artık rabbini hamd ile tespih et ve secde edenlerden ol. {Hicr Suresi 98}
Allah’ı tespih etmek; namazlardan sonra ve gece namazından sonra yapılması gereken ibadettir. Ayetle sabittir: ''Gecenin bir kısmında ve secdelerin ardından artık onu tespih et'' {Kaf Suresi 40} Secdelerin ardından Allah’ı tespih etmek namazdan sonra ''Subhanallah, Elhamdulillah, Allahu ekber'' tespihatını yapmaktır. Namazlardan sonra yapılan tespihat hadislerde geçmektedir.
Her namaz arkasından kim otuz üç kere Allah’ tesbîh eder (SubhanAllah), otuz üç kere Allah’a hamd eder (Elhamdulillah) ve otuz üç kere de Allah’ı tekbîr eder (Allahu Ekber) ve böylece bunlar doksan dokuz olur ve akabinde, ‘’La ilahe illallahu vahdehu la şerikeleh. Lehul mulku ve lehul hamdu ve huve ala külli şey in gadiyr.’’ (Allah’tan başka ilah yoktur, ortağı yoktur tekdir, mülk onundur, hamd onadır, her şeye kadir olandır.)” sözü ile bunu yüze tamamlarsa o kulun (küçük) günahları deniz köpükleri kadar çok olsa bile mağfiret olunur. [Müslim: Mesacid 146 (597) Ravi: Ebu Hureyre. Sayfa 225, cilt 2, irfan yayımcılık]
Gecenin bir kısmında yapılan tespihat ise gece namazından sonra ‘’Subhanallahi ve bi hamdihi’’ zikrine devam etmektir. Gece ibadetinde namaz kıldıktan sonra tespihatı uzun tutmak gerekir.
Sabah ve akşam rabbinin ismini zikret. Gecenin bir kısmında ona secde et ve geceleyin onu uzunca tespih et. (İnsan suresi 25-26)
Gece ibadeti İslam’da önemli bir yere sahiptir. Özellikle Allah’a yakın olmak isteyenlerin mutlaka geceleri namaz-dua-tespihat yapması gerekir. Peygamberimiz de gece ibadetine kalkmıştır. ‘’Gecenin bir kısmında sana özel nafile olarak teheccüde kalk. Belki rabbin seni makamı mahmud'a (övülen makama) gönderir.’’ De ki: ''Rabbim beni doğru bir girişle dahil et ve beni doğru bir çıkışla çıkar. Ve senin katından bana yardımcı bir güç ver.''[İsra Suresi 79-80] Makamı Mahmud denilen makam; gece ibadetinde Allah’a teslim olmakla, müminler için dua etmekle, müslüman olarak ölmeyi istemekle ulaşılan makamdır. Peygamberimiz bu ayet indikten sonra teheccüde kalkmış ve ruhsal olarak makamı mahmud'a gönderilmiştir.
Resulullah'ın gece ibadetinde mü'minler için istiğfar ederdi. Müminlerin günahlarının affı için ve imanla ölmüş kişilerin affı için istiğfar ederdi. İslam'da başkası adına istiğfar etmek ona şefaat etmektir ve Kuran'da yeri vardır. ''Onlar için istiğfar et veya etme (fark etmez). Onlar için 70 kere istiğfar etsen de artık Allah onları mağfiret etmez. Bu onların Allahı ve onun resulünü inkar etmesi sebebiyledir. Allah fasıklar kavmini hidayete erdirmez.’’ (Tevbe Suresi 80) ayetinde inkarcılar için istiğfar etmemek gerektiği bildirilir. İman edenler için istiğfar etmek her müslümanın görevidir. Sadece kendini düşünmemeli, başka müminler için de bağışlanma dilemelidir. ''Estağfirullah ya gaffar'' tespihatı ve ''İnnallahe gafurur rahim '' (Şüphesiz Allah bağışlayandır, esirgeyendir) tespihatı uygundur. Yetmiş kere istiğfar etmek gerektiğine dikkat çeken ayetin yanısıra, bir hadiste de peygamberimizin günde yetmiş kere istiğfar ettiği rivayet edilmiştir.
Muhammed sûresi 19. ayetin nazil olması üzerine (Öyleyse Allah'tan başka ilah olmadığını bil ve hem kendi günahın için hem de mümin erkekler ve mümin kadınlar için istiğfar et. Allah sizin gezdiğiniz yeri de bilir konakladığınız yeri de.) Rasûlullah şöyle dedi: Ben hergün Allah’a yetmiş kere istiğfar eder bağışlanmamı isterim. [Tirmizi: Tefsir, Bab: 48 No: 3259, Ravi: Ebu Hureyre]
Resulullah'ı işittim: "Vallahi ben Allah'a günde yetmiş defadan fazla muhakkak istiğfar ve tevbe ederim" diyordu.’’ [Buhari: Daavat, bab: 2, no:3, Ravi: Ebu Hureyre]
Gecenin bir kısmında ona secde et ve geceleyin onu uzunca tespih et. (İnsan Suresi 26) ayetine uymak isteyenler gece namazından sonra aşağıdaki tespihatları yapabilirler.
- Subhanallahi ve bi Hamdihi. (Allah subhandır, hamd onadır)
- La havle vela kuvvete illa billahil aliyyul azim.'' (Güç ve kuvvet, Yüce ve Büyük olan Allah’ın yardımı dışında olmaz.)
- La ilahe illallahu vahdehu la şerikeleh. Lehul mulku ve lehul hamdu ve huve ala külli şey in gadiyr. (Allah’tan başka ilah yoktur, ortağı yoktur tekdir, mülk onundur, hamd onadır, her şeye kadir olandır.)
- İnnallahe gafurur rahim. (Şüphesiz ki Allah bağışlayandır, merhamer edendir.)
Düzenli olarak Allah’ı tespih edenler Allah’a yaklaşmış olurlar. Çünkü bir ayette rabbimiz ‘’Artık beni zikredin ki sizi zikredeyim. Bana şükredin ve bana nankör olmayın.’’ {Bakara suresi 152} buyurmuştur. Beni zikredin ayetini uygulamak için yukarıdaki tespihatları yapmak gerekir. Sufilerin kafa sallamalı, kendinden geçmeli, çığlık atmalı ayinleri zikir değildir ve islam diniyle alakası yoktur. Bir ayette Allah’ı sessizce zikretmek gerektiği şöyle bildirilmiştir:
Rabbini; nefsinde yalvararak ve korkarak, sözün yüksek olmayan şekliyle sabah ve akşam zikret. Gafillerden olma. Gerçekten de rabbinin yanında olan kimseler (melekler) ona ibadet etmekten kibirlenmezler. Onu tespih ederler ve ona secde ederler. {Araf Suresi 205-206}
Allah’ı çok tespih edenler Allah’a yaklaştığı için zor zamanlarda Allah'ın yardımına mazhar olur. Bunun bir örneği balina tarafından yutulan Yunus peygamberin duasının kabul olmasıdır. Kendisi Allah’ı çok tespih ettiği için Allah’a yaklaşmış ve duası balinanın miğdesinde kabul olmuştur. Aksi halde oradan çıkamayacak ölecekti.
Şüphesiz ki Yunus, elbette gönderilen resullerdendi. Dolu gemiyle kaçtığı zaman. Kuraya katıldı böylece kaybedenlerden oldu. Böylece onu balina yuttu ve kendini kınadı. Eğer O gerçekten tespih edenlerden olmasaydı, Ebette onun karnında kalırdı diriliş gününe kadar. [Saffat 139-144]Yunus peygamber sadece zor zamanında değil, her zaman Allah’a dua edip tespih eden (Allah’ı övgüyle yücelten) birisi olduğu için balina onu kusmuştu. Ayetteki ‘’Kıyamete kadar orada kalırdı’’ cümlesi ‘’kurtulamazdı’’ anlamına gelir. Eğer Allah’ı unutmuş olsaydı Allah da onu unutacaktı. Çünkü ''..beni zikredin ki sizi zikredeyim..'' (Bakara 152) ayeti Allah'a yaklaşmaya çalışmayanların kendi hallerine bırakıldığını bildirir. Zorda kalınca Allah'a yalvarmaya yüzümüz olması için rahat zamanlarda Allah'a ibadet etmek gerekir.
Allah'ı tespih etmek sadece gece vakitlerinde değil, sabah olurken ve akşam olurken de yapılmalıdır. Sabah olurken ve akşam olurken Allah'ı tespih etmek gerektiğiyle ilgili ayetler şöyledir;
Taha 130: Öyleyse sabret söyledikleri şeylere ve rabbini hamd ile tespih et. Güneşin doğuşundan önce ve onun batışından önce ve gece vakitlerinde. Böylece tespih et gündüzün etrafında. Umulur ki rızaya erersin.
Kaf 39: Öyleyse söyledikleri şeylere sabret ve rabbini hamd ile tespih et, güneşin doğuşundan önce ve batışından önce.
Tur 49: Gecenin bir kısmında ve yıldızlar batarken artık onu tespih et.
Mumin 55: Öyleyse sabret. Şüphesiz ki Allah'ın vaadi haktır. Günahın için istiğfar et. Rabbini akşam ve erkenden hamd ile tespih et.
Ahzab 41: Ey iman edenler! Allahı çokça zikredin. 42: Ve onu sabah akşam tespih edin.
Meryem 10: (Zekeriyya) Dedi: Rabbim! Bana bir ayet/işaret ver. (Allah) dedi: Senin ayetin sağlıklı olduğun halde insanlarla 3 gece konuşamamandır. 11: Derken kavmine çıktı, mihraptan onlara sabah akşam tespih etmelerini vahyetti.
Sad 18: Şüphesiz dağları emre amade kıldık. Onunla beraber akşamleyin ve güneş doğarken tespih ediyorlardı.
Fetih 8: Şüphesiz seni şahid, müjdeleyici ve uyarıcı olarak gönderdik. 9: Allah'a ve onun resulune iman etsinler diye. Ona saygı gösterin ve tazim edin, sabah akşam onu tespih edin.
Diğer tespih ayetleri şöyledir;
Zumer 75: (Cennette)Melekleri görürsün, arşın etrafından kuşatırlar. Rablerini hamd ile tespih ederler. Onların aralarında hak ile hükmedildi. Hamd/övgü alemleri rabbi Allah için denildi.
Saffat 166: (melekler) Ve biz elbette tespih edenleriz.
Kalem 28: Onların orta yollusu dedi: Size 'tespih edenlerden olsanıza' demedim mi? 29: Dediler: Rabbimiz Subhandır, Şüphesiz biz zalimler olduk.
Saff 1, Haşr 1, Hadid 1: Göklerde ve yerde ne varsa Allah için tespih etti. O azizdir, hakimdir.
Hicr 98: Öyleyse rabbini hamd ile tespih et ve secde edenlerden ol.
Tur 48: Ve rabbinin hükmü için sabret. Çünkü şüphesiz sen gözetimimiz altındasın. Ve Rabbini hamd ile tespih et kalktığın zaman.
Vakıa 74-96, hakka 52: Artık rabbini azim ismiyle tespih et.
Nasr 3: Artık rabbini ham ile tespih et ve ona istiğfat et. Şüphesiz o tövbeleri kabul edendir.
Taha 32: Ve onu işimde ortak kıl. 33: Seni çok tespih edelim diye.
Nur 41: Görmedin mi göklerdeki ve yerdeki kişilerin ve saflar halindeki kuşların Allah'ı tespih ettiğini. Hepsi salatını ve tesbihlerini bildi. Allah yaptıkları şeyleri en iyi bilendir.
Furkan 58: Ve tevekkül et hay olana ki o ölmez ve onu hamd ile tespih et. Kullarının günahlarından haberdar olan ona kâfidir.
Secde 15: Ayetlerimize ancak o kimseler iman eder ki onlara zikredilince secde ederek yere kapanırlar ve rablerini hamd ile tespih ederler ve onlar büyüklenmezler.
Rad 13: Gök gürültüsü ve melekler onun korkusundan onu hamd ile tespih ederler. Ve yıldırımlar gönderip onu dilediği kişiye isabet ettirir. Ve onlar Allah hakkında mucadele ediyorlar. Ve o şiddetli güç sahibidir.
Nur 36: Allah’ın yüceltilmesine izin verdiği evlerin içinde onun ismi zikredilir, onu tespih ederler sabah ve akşam.
Nur 41: Görmedin mi göklerdeki ve yerdeki kişilerin ve saflar halindeki kuşların Allah'ı tespih ettiğini. Hepsi salatını ve tesbihlerini bildi. Allah yaptıkları şeyleri en iyi bilendir.
Haşr 24: O Allah ki; yaratır, yoktan var eder, şekil verir. En güzel isimler onundur. Göklerde ve yerde olan şeyler onu tespih eder. O azizdir, hakimdir.
Enbiya 19: Göklerdeki kişiler ve yerdeki kişiler onundur. Onun yanında büyüklenmezler, ona ibadet etmekten yorulmazlar. 20: Usanmadan gece ve gündüz tesbih ederler.
Zumer 74: (Cennete girince) Dediler: Hamd Allah içindir. O ki bize vaadinde sadık oldu ve bizi bu yere varis kıldı. Cennetten dilediğimiz yerde kalırız. Amel edenlerin mükafatı ne güzel. 75: (Cennette) Melekleri görürsün, arşın etrafından kuşatırlar. Rablerini hamd ile tespih ederler. Onların aralarında hak ile hükmedildi ve Hamd alemleri rabbi Allah için denildi.
Mu’min 7: Arşı taşıyanlar ve onun çevresindeki kimseler rablerini hamd ile tespih ederler ve ona iman ederler. Ve iman edenler için mağfiret dilerler. ''Rabbimiz! Sen her şeyi rahmetin ve ilminle kuşattın. Tövbe edenleri ve senin yoluna tâbi olanları bağışla. Onları cehennem azabından koru.’’
Fussilet 37: Gece ve gündüz, güneş ve ay onun ayetlerindendir. Güneşe ve aya secde etmeyin. O ikisini yaratan Allah'a secde edin, eğer sadece ona kul olacaksanız. 38: Eğer büyüklük taslıyorlarsa o zaman (bilsinler ki) rabbinin yanındaki kimseler onu gece ve gündüz usanmadan tespih ederler.
Şura 5: Gökler neredeyse onların üstünden yarılacak. Ve melekler rablerini hamd ile tespih ederler ve yeryüzündeki kişiler için istiğfar ederler. Şüphesiz ki Allah gafur ve rahim değil mi?
Tespih ve zikir - Bumudin/5.11.2018
