Faiz ve Riba farklı mıdır?

Soru: Faiz ve riba farklı şeyler midir? Bazı hocalar haram olanın riba olduğunu, faizin helal olduğunu söylüyor. Hatta “paranızı enflasyondan korumak için faize yatırabilirsiniz” diyen var. Faiz ve riba arasındaki fark nedir?

Riba, borç para verip fazlasını istemektir. Faiz de bunun farklı bir kelime ile ifade edilişidir. Kuranda Riba şöyle geçer:

“Ey iman edenler, kat kat arttırılmış olarak riba yemeyin. Allah'tan sakının, umulur ki kurtulursunuz.” (Ali imran 130)

Kuranın indiği dönemde kat kat artırılmış riba yemek demek 10 gram altın borç verip 12 gram geri istemekti. Çünkü eskiden para olarak altın ve gümüş yani dinar ve dirhem kullanılıyordu. Enflasyon da yoktu, her yıl fiyatlar sabit kalıyordu.

Günümüzde ise para olarak dinar ve dirhem değil, devletlerin itibarına dayalı olan kağıt paralar kullanılmaktadır. Devletler ürettiği mal ve hizmet karşılığı kadar para basmakta, karşılıksız basılan paralar ise enflasyona sebep olmaktadır. Enflasyon ise pahalılığa sebep olmaktadır.

TUİK (Türkiye istatistik kurumu) aylık ve yıllık enflasyon miktarını açıklamaktadır. Asgari ücrete yapılacak olan zamlar da bu enflasyon kadar olmakta, bazen de altında kalmaktadır ve ezilen hep işçi emekçi sınıfı olmaktadır.

Günümüzde enflasyon sebebiyle kumbarada kağıt para biriktirmek artık yerini altın biriktirmeye bırakmıştır. Türkiyede Altın fiyatı ONS altın ve ABD para birimi olan dolar kuruna bağımlıdır. Dolar yükseldikçe yani TL para birimi USD para birimi karşısında değer kaybettikçe, altın fiyatı da yükselir. Bu sebeple halk arasındaki borçlanmalarda kağıt para vermek yerine altınla borç vermek yaygınlaşmıştır.

Eğer arkadaş ve akrabalar bireysel olarak kağıt para ile borç verilecekse yine bir değere (1 gr altın fiyatına, 1 kg peynir fiyatına vb) endeksli olarak geri ödenme anlaşması yapabilir ve bu anlaşma 2:282 ayeti emrince kağıda yazılmalı ve imza atılmalıdır.

Örnek: Borç tutarı 100.000 TL, 1 gram altın 3.500 TL, borç verilen kağıt parayla 28,5 adet gram altın alınabiliyor. 1 yıl sonra 1 gram altın 4.000 TL olsa 100 bin lirayla 25 gram altın alınabilecektir ve 3,5 gram ekside olunacaktır. Vade sonunda 3,5 gram altın parası daha vermek riba olmaz çünkü kağıt para değer kaybetmiştir. 2:279 ayette ana paranın fazlasını istemek haram sayılmıştır, kağıt paranın altına endekslenmesi de anaparayı korumak olacaktır.

“Ey iman edenler, Allah'tan sakının ve eğer inanmışsanız, riba’dan artakalanı bırakın. Şayet böyle yapmazsanız, Allah'a ve Resulüne karşı savaş açtığınızı bilin. Eğer tövbe ederseniz, artık sermayeleriniz / anaparanız sizindir. Böylece ne zulmetmiş olursunuz, ne zulme uğratılmış olursunuz.” (Bakara 278, 279)

Parayı faize koymak haram mıdır?

Kağıt paranın değer kaybını önlemek için parayı bankada faize koymak, kredi çekenlerin ödediği taksitten pay almaktır. Siz aylık 5.000 lira faiz geliri alıyorsanız, kredi çeken kişi 10.000 lira taksit ödemiştir, kalan 5 bini de banka almıştır. Bankaya para yatırıp faiz almak, borç para verip fazlasını istemek olan ribadır.

Faiz alternatifi yatırım araçları nelerdir?

1) Kâr payı almak: Katılım bankaları borç para vermek yerine satılık evi arabayı önce kendisi satın alır ve müşteriye taksitle satarlar. Müşteri taksit ödeyerek ev, araba almış olur. Taksit tutarı da sermaye sahipleriyle paylaşılır. Parayı faize koymaya benzemektedir ve helal olup olmadığı tartışmalıdır.

2) Altın almak: Altın fiyatı ONS altın denilen değere ve USD para birimine endekslidir. 1 ons altın fiyatı 31,10'a bölünür, bulunan sayı dolar kuru ile çarpılır ve gramaltın fiyatı tespit edilir. Altın enflasyon miktarınca yükseldiği için kağıt parayı korumakta yardımcı olabilir.

3) BES hesabı açmak: Bireysel emeklilik hesabı %30 devlet katkısı ile desteklenir, 10 yıllık bir yatırım serüvenidir. BES hesabına yatırdığınız paralar ile fon alınır. Fonlar ise içerisinde çeşitli yatırım araçları barındırabilir.

4) Fon almak: Fonlar uzmanlar tarafından yönetilen yatırım araçlarıdır. Altın fonu, katılım fonu, hisse senedi fonu, para piyasası fonu, borçlanma araçları fonu gibi seçenekler mevcuttur. Para piyasası ve borçlanma araçları faiz içerir. Katılım fonu ise faiz içermez.

5) Hisse senedi almak: Ülkenin en büyük şirketleri borsada halka arz olmuştur ve yatırımcılar şirketlerden pay alarak kâra ve zarara ortak olurlar. Alkol hisseleri, banka hisseleri, boykot markası hisseleri dışındaki şirketlere ve faiz geliri olmayan katılım endeksi hisselerine yatırım yapmak caiz görülmektedir. Tabi hisselere bireysel yatırım yapmak finansal okuryuazarlık gerektirdiği için hiçbirşey bilmeyenler hisse fonu alabililer.

Bunlar parayı enflasyondan korumak için müslümanların yönelebileceği yöntemlerdir. Bunun dışında faizli bankalara para yatırıp, para piyasası fonuna para yatırıp faiz almak helal olmaz. Çünkü faizli bankalar para yaratma yetkisine sahiptir, kasada olmayan parayı kredi olarak verip piyasaya yeni para sürebilirler. Kredi taksidi ödeyenler ise fazla ödemiş olur, bu fazlalık vadeli mevduat hesaplarıyla paylaşılır ve banka aracılığı ile riba yemiş olursunuz.

Sonuç olarak müslümanlar yöntem olarak faizli kredi ile ev araba almamalı, faizli mevduata para yatırmamalıdır. Farklı alternatif yöntemler bulunmalıdır. Böylesi daha sağlamdır daha güvenlidir. "Ama enflasyon farkı var, paramızı faize koyabiliriz" demek yerine enflasyondan korunmanın farklı yolları aranmalıdır ki o yolları yukarıda paylaştık.

Devletlerin faizli borçlanması ise ekonomiyi daraltmaktadır, devletin ticaret gelirleri faiz lobisine gitmekte ve devletin kasasını doldurmak için halkın üzerine vergi yükü binmektedir. Oysaki faizsiz ekonomi de mümkündür ve Necmettin Erbakan döneminde yaşanmıştır.

Erbakan döneminde devlet şirketlere ortak olmuş ve yatırım giderlerine ortak olmuştur, şirketler ise devlete kâr payı vermiştir. Böylece hem şirket kredi çekmemiş, hem devlet vergi almamıştır. Faizsiz ekonomi sayesinde halkın üzerine vergi yükü de binmemiştir. Böylece şu ayetler daha iyi anlaşılmıştır:

“İnsanların malı artsın diye verdiğiniz riba (faizli borç) Allah katında artmaz. Ama Allahın yüzünü isteyerek verdiğiniz zekat varya işte onlar kat kat artıranlarıdr.” (Rûm Suresi 39)

Allah faizi mahfeder (bereket vermez), sadakaları arttırır. Allah günahkar kâfirlerin hiç birini sevmez. (Bakara 276)